"Herb miasta Rawicza"

... jakże często przechodzimy obojętnie obok ciekawego domu z numerem 27, stojącego przy zachodniej pierzei rawickiego Rynku. Skromna tablica informuje nas, że budynek ten powstał w XVII wieku, natomiast fasada została postawiona w wieku XIX. Warto zwrócić uwagę na istotny szczegół owej fasady – umieszczony nad wejściem metalowy herb naszego miasta.
Przyjrzyjmy się krótko genezie rawickiego godła.
W edykcie lokacyjnym dla miasta Rawicza, podpisanym przez króla Władysława IV w dniu 24 marca 1638 roku znaleźć można następujący fragment:
„... Publiczną zaś tegoż miasta i wieczną odznaką, której magistrat tegoż miasta przy podpisywaniu listów i wszystkich aktów będzie używał, jest niedźwiedź czarnego koloru na złotym polu wymalowany, jak to tutaj ręką artysty jest wyrażona ...”
I w tym miejscu królewskiego dokumentu widnieje barwny wizerunek herbu miasta – czarny niedźwiedź z podniesioną prawą przednią łapą, stąpający po zielonej murawie, przy czym wszystko umieszczone jest na złotym (w oryginale mocno pociemniałym) tle. Heraldycy określają, iż jest to tzw. herb uszczerbiony, stanowiący fragment herbu rodu Przyjemskich, spośród których wywodził się Adam Olbracht – założyciel miasta.
Godło rodowe Przyjemskich oraz około 250 innych polskich rodzin (znane od średniowiecza), nazywane Rawicz albo Rawa, Niedźwiada, Panna na Niedźwiedziu, przedstawia młodą kobietę z rozpuszczonymi włosami, w koronie na głowie i w długiej sukni, siedzącą na czarnym, kroczącym niedźwiedziu. Trzeba wiedzieć, że właśnie od imienia tego herbu pochodzi nazwa naszego miasta.
Herb Rawicza ulegał wielokrotnym korektom. Znamy przecież różne (bardziej lub mniej udane) wizerunki naszego niedźwiedzia. Między innymi wzór rawickiego godła został zatwierdzony przez Min. Spraw Wewn. RP w 1936 roku, a ostatnio umieszczono jego opis w Statucie Miasta i Gminy Rawicz. Tam też znajduje się aktualnie obowiązujące przedstawienie graficzne herbu.
Gdzie jeszcze, oprócz wspomnianej na początku kamienicy, znaleźć możemy podobizny herbu miasta Rawicza ? Oczywiście na wschodniej ścianie Ratusza (z datą 1754), na szczycie ratuszowej wieży, na gmachu Domu Kultury – Strzelnicy Bractwa Kurkowego oraz we wnętrzu tego budynku, w salach witrażowej i widowiskowej.
W mieście możemy odnaleźć również wizerunki herbu „Rawicz” – Przyjemskich: nad wejściem do Ratusza i wysoko, ponad datą 1885 na budynku Policji.
Spacerując po mieście możemy także zauważyć próby umieszczania godła na elewacjach zupełnie nowych budynków. Czy herby te przetrwają, tak jak te z Rynku, dziesiątki, setki lat ?

Janusz M. Hamielec