Opis Masłowa

... możemy łatwo przekroczyć granicę administracyjną naszego miasta i znaleźć się na obszarze wsi Masłowo. Miejscowość ta przylega bezpośrednio do Rawicza od strony zachodniej, i jest od niego oddzielona linią kolejową Poznań - Wrocław. Co wiemy o Masłowie ? Czy znamy choć w niewielkim stopniu dzieje tej wsi?

Masłowo leży wśród zatorfionych i podmokłych pól i łąk, nieopodal niewielkiej rzeczki Masłówki, dopływu Orli (zlewisko Baryczy i Odry). Okoliczne gleby zawierają niewielką ilość rudy darniowej.

Nazwa Masłowa pojawiła się w dokumentach w drugiej połowie XIII wieku. W tym czasie okolice wsi stanowiły puszczę trudną do przebycia. Prawdopodobnie na mocy dokumentu z 1284 roku, kasztelan Stefan uzyskał zgodę (przywilej) księcia Przemysława II na przeniesienie wsi Masłowo na prawo zachodnioeuropejskie.

Historycy przypuszczają, że w XIII wieku przez Masłowo wiodła trasa Wrocław - Poznań (Korzeńsko - Masłowo - Golina - Poniec - Krzywiń). Była to, za czasów Kazimierza Wielkiego, główna droga łącząca Śląsk z Poznaniem.

W okresie 1578 - 1580 wieś liczyła 113 mieszkańców.

W 1638 roku wydany został przywilej na założenie Rawicza, który wyznaczał mieszkańcom pastwiska w obrębie drogi z Masłowa w kierunku Śląska.

W połowie XVIII wieku w Masłowie osiedlono grupę nowych osadników. Pisano wtedy: „villa Masłowo novae coloniae".

W Bibliotece Narodowej w Wiedniu przechowywana jest mapa Czech, Śląska i Moraw, z 1760 roku. Mapa obejmuje zasięgiem leżące tuż przy ówczesnej granicy tych ziem okolice Rawicza. Przyglądając się dokładniej jej treści,  nietrudno zauważyć zaznaczone w okolicy Masłowa dwa duże zbiorniki wodne, a może duże rozlewiska. Nie wiemy, czy autor mapy widział położone w naszej okolicy jeziora, czy były to tylko tereny zalane w czasie powodzi przez dziką i nieuregulowaną wówczas Masłówkę.

W 1789 roku Masłowo należało do właściciela Rawicza - Jana Nepomucena Mycielskiego i liczyło 259 mieszkańców; w XVIII wieku większość ludności była pochodzenia śląskiego. Wielu mieszkańców Masłowa pracowało w Rawiczu, albo świadczyło usługi na rzecz miasta. W XVIII wieku w Masłowie był zapewne folwark. Zanotowano m.in. produkcję piwa - na wyposażeniu miejscowego browaru były trzy kadzie do produkcji tego napoju. W tym samym czasie cech rzeźników z Rawicza zakupił za 11 700 złotych łąki pod Masłowem.

W XIX wieku w Masłowie było ponad 90 % ludności pochodzenia śląskiego i niemieckiego. Wieś nazywała się po niemiecku Massel. W 1852 roku dokonano tutaj uwłaszczenia gruntów.

W 1856 roku wybudowano linię kolejową Wrocław - Poznań. Od wsi oddzielono teren cmentarza ewangelickiego (dzisiaj nie ma tego cmentarza - istniał do lat 60 - tych XX wieku, a na jego miejscu jest obecnie ośrodek zdrowia Spółdzielni Inwalidów).

W 1920 roku, po odzyskaniu niepodległości, nieopodal Masłowa powstało przejście graniczne pomiędzy Polską i Niemcami. Po 1920 roku w Masłowie powstała Placówka Straży Celnej, a później Straży Granicznej. W 1938 roku planowano budowę dużej, nowoczesnej strażnicy.

W latach dwudziestych minionego stulecia w Masłowie pracował młyn parowy. Uruchomiona została również fabryka chemiczna. W 1928 roku na pograniczu Masłowa i Rawicza zostały założone Zakłady Przemysłu „Rafia", produkujące wyroby z łyka rafii (zlikwidowane przed 1939 rokiem).

W Masłowie funkcjonowała i nadal działa niewielka szkoła podstawowa.

W okresie międzywojennym, w pobliżu Masłówki istniało ładnie zagospodarowane kąpielisko, wykorzystujące spiętrzoną wodę z tej rzeczki. Zostało zlikwidowane po 1945 roku.

W chwili rozpoczęcia II wojny światowej, pierwszy oddział wojsk niemieckich wkroczył do Rawicza od strony Masłowa. Wcześniej, w nocy 1 września 1939, dywersanci niemieccy przekroczyli granicę w rejonie folwarku Warszewo. Strażnicy graniczni bezskutecznie próbowali wysadzić most na Masłówce. Było to ich znacznie wcześniej zaplanowane zadanie. Po krótkiej obronie odcinka granicy, polscy żołnierze, których zadaniem była obrona Rawicza, zostali wycofani. Później polskie wojsko przekroczyło na krótko granicę i w okolicy Załęcza zaatakowało kolumnę wozów niemieckich.

W Masłowie istniał niegdyś folwark więzienny, obecnie jest to gospodarstwo rolne pracujące na potrzeby rawickiego więzienia. W okresie okupacji hitlerowskiej był tam ośrodek pracy dla więźniów.

Wiele rodzin zostało przymusowo wysiedlonych z Masłowa podczas II wojny światowej. W 1942 roku we wsi funkcjonował oddział zakładu wyrobów koszykarskich.

W latach 60-tych nieopodal starego, drewnianego mostu, wybudowany został nowy most na Masłówce. Powstała również baza paliwowa CPN.

Lata 70-te, 80-te i 90-te XX wieku przyniosły rozbudowę Masłowa - powstały liczne nowe domy mieszkalne z warsztatami rzemieślniczymi, nowe ulice, chodnik dla pieszych wzdłuż głównej drogi itd.

Co warto zobaczyć w Masłowie i najbliższej okolicy ?

1.      Pomnik - głaz 55 pułku piechoty (w kierunku Załęcza, przy przyczółkach starego mostu na Masłówce, w rejonie starej drogi), z tablicą o treści: „2 WRZEŚNIA 1939 R. ODDZIAŁ WYDZIELONY III RAWICKIEGO BATALIONU 55 PUŁKU PIECHOTY PODCZAS OBRONY RAWICZA PRZED HITLEROWSKĄ NAWAŁĄ PRZEKROCZYŁ GRANICĘ I ZDOBYŁ ZAŁĘCZE, ROZSŁAWIAJĄC BOHATERSKIE TRADYCJE ORĘŻA POLSKIEGO".

2.      Staw - dawne, zarastające kąpielisko miejskie nieopodal Masłówki. Tutaj chętnie odpoczywali młodzi rawiczanie, a w przeddzień II wojny światowej odbywały się patriotyczne ogniska młodzieży. Kąpielisko zasilane było wodą ze spiętrzonej niewielką tamą, czystej wówczas Masłówki.

3.      Drewniany krzyż przydrożny na skraju wsi, od strony zachodniej (skrzyżowanie ulic: Śląskiej i Żniwnej).

4.      Szkołę Podstawową w Masłowie, niewielki zadbany budynek z boiskiem.

5.      Maleńki budynek „remizy" strażackiej (dla „sikawki") w pobliżu szkoły, po przeciwnej stronie ulicy.

6.      Ceglaną kapliczkę maryjną z lat 90 - tych XX wieku, z figurą MB Fatimskiej; kapliczka stoi na dziedzińcu dawnego „Domu Niemieckiego" - znanego ze starych widokówek.

7.      Liczne zakłady rzemieślnicze różnych branż (stolarstwo, obróbka metalu, instalatorstwo, transport ...), ogrodnictwa, kilka sklepów i niewielkich barów; nowe, często ładne pod względem architektury domy mieszkalne wraz z zabudową gospodarczą, czyste, zadbane, czasem oryginalnie zdobione (m.in. końskie akcesoria) podwórza i tereny przed budynkami.

8.      Bocianie gniazda w rejonie ulicy Żniwnej i ... Bocianiej.

Janusz M. Hamielec