Rawickie tablice pamiątkowe dedykowane więźniom politycznym
... możemy oglądać nową tablicę pamiątkową, którą umieszczono na murze rawickiego kościoła farnego (w sobotę, 6 września 2003 r. mogliśmy być świadkami uroczystości jej odsłonięcia i poświęcenia). Na kamiennej płycie, obok znaku krzyża i symbolu Związku Represjonowanych Politycznie Żołnierzy - Górników, wyryty został napis: „W HOŁDZIE REPRESJONOWANYM POLITYCZNIE ŻOŁNIERZOM - GÓRNIKOM W KOPALNIACH WĘGLA, URANU I KAMIENIOŁOMACH 1949 - 1959 ŻOŁNIERZE - GÓRNICY ZIEMI RAWICKIEJ 2003". Tablicę odsłonili, po zakończeniu uroczystej Mszy świętej, państwo: Alojzy Thiel - prezes Związku, Joanna Sulikowska - wdowa po żołnierzu - górniku i Jan Bonikowski - były żołnierz - górnik. Aktu poświęcenia dokonał ks. kanonik Józef Podemski.
Spróbujmy przypomnieć sobie, gdzie jeszcze w Rawiczu znajdują się miejsca upamiętniające więźniów politycznych...
1. Tablica na murze rawickiego więzienia, przy ul. 17 Stycznia: „OFIAROM TERRORU STALINOWSKIEGO, PATRIOTOM POLSKIM ZAMĘCZONYM I ZMARŁYM W RAWICKIM WIĘZIENIU W LATACH 1945 - 1956". Odsłonięto ją 3 maja 1991 r. (podczas Zjazdu Więźniów Politycznych ...).
2. Tablica pamiątkowa na murze więzienia, przy ul. 17 Stycznia, poświęcona K. Pużakowi: „KAZIMIERZ PUŻAK 1883 - 1950 JEDEN Z PRZYWÓDCÓW POLSKI PODZIEMNEJ 1944 - 1945 SĄDZONY W MOSKIEWSKIM PROCESIE SZESNASTU ZAMĘCZONY W TUTEJSZYM WIĘZIENIU - W 50 ROCZNICĘ ŚMIERCI - RAWICZANIE 11.11.2000". Odsłonięta została 11 listopada 2000 r. (odsłonili: J. Zelek - burmistrz Rawicza i J. Hasiński - przewodniczący Zw. Więźniów Polit. Okresu Stalinowskiego w Poznaniu).
3. Tablica pamiątkowa na cmentarzu rzymskokatolickim (tzw. kwatera więzienna, położona niegdyś za murem cmentarnym, w południowo - zachodniej części cmentarza) w Rawiczu, umieszczona na jednym z przęseł dawnego muru cmentarnego, o treści (jak na murze więzienia): „OFIAROM TERRORU STALINOWSKIEGO, PATRIOTOM POLSKIM ZAMĘCZONYM I ZMARŁYM W RAWICKIM WIĘZIENIU W LATACH 1945 - 1956". Odsłonięta została 3 maja 1991 r.
4. Na ścianie kaplicy cmentarza rzymskokatolickiego w Rawiczu umieszczona jest tablica z nazwiskami 141 więźniów politycznych. Napis rozpoczyna się słowami: „SPIS 141 WIĘŹNIÓW POLITYCZNYCH ZAMĘCZONYCH LUB ZMARŁYCH W WIĘZIENIU W RAWICZU W LATACH 1945 - 56...".
5. Głaz pamiątkowy w centrum kwatery więziennej ze znakiem Polski Walczącej („Kotwicą") i datami: 1945 - 1956. Postawiony w latach 80 - tych XX w. Głaz został przywieziony z Kawcza, staraniem m.in. rawickiego regionalisty - L. Nowaka.
6. Pomnik na terenie dawnego cmentarza więziennego w Sierakowie (Jałacin), w północnej części Rawicza, w pobliżu szosy prowadzącej do Sarnowy. Jest tam niewielki cmentarz ewangelicki, z pozostałością ceglanej kaplicy - grobowca. W sąsiedztwie tego cmentarza, już od 1825 roku chowano zmarłych więźniów z rawickiego więzienia. Tutaj zobaczyć możemy obelisk z metalową płytą, na której umieszczono napis: „CZEŚĆ PAMIĘCI POWSTAŃCOM I PATRIOTOM POLSKIM ZAMĘCZONYM W RAWICKIM WIĘZIENIU PRZEZ HITLEROWSKICH I STALINOWSKICH OPRAWCÓW W LATACH 1939 - 1945, 1945 - 1956". Obok na mniejszym głazie widzimy plakietę ze znakiem Polski Walczącej. Pomnik wraz z otoczeniem zaprojektowany został przez rawiczanina - Z. Łukowiaka, a odsłonięto ów monument 11 listopada 1991 roku. Pomnik odsłonili: B. Lachowicz - ówczesny burmistrz Rawicza i E. Matyjas - wojewoda leszczyński.
7. Na murze otaczającym pomnik w Sierakowie, 19 września 1998 r. (III Ogólnopolski Zjazd Więźniów Politycznych lat 1945 - 1956) odsłonięta została niewielka tablica pamiątkowa o treści: „ZAMĘCZONYM I POMORDOWANYM 1945 - 1956 W HOŁDZIE I PAMIĘCI - WSPÓŁWIĘŹNIOWIE I UCZESTNICY OGÓLNOPOLSKICH ZJAZDÓW WIĘŹNIÓW POLITYCZNYCH REŻIMU KOMUNISTYCZNEGO 03.05.1991 r., 16.06.1995 r., 19.09.1998 r. ZWPOS ODDZ. WIELKOPOLSKA - POZNAŃ, ZARZĄD MIASTA I GMINY RAWICZ". Tak wyglądała tablica odsłonięta w 1998 r. Po kolejnym zjeździe więźniów, do dotychczasowych trzech dat dodano czwartą: „16.06.2001 r.".
8. Tablica pamiątkowa przy Pomniku Żołnierza w Rawiczu, odsłonięta i poświęcona w sobotę, 16 czerwca 2001 r., podczas IV Zjazdu Więźniów Politycznych z lat 1945 - 1956. Na kamiennej płycie umieszczono napis: „W HOŁDZIE I PAMIĘCI ŻOŁNIERZOM, KTÓRZY W LATACH 1945 - 1956 TRWALI W WALCE O NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI - MIESZKAŃCY RAWICZA - WSPÓŁTOWARZYSZE WALKI Z.W.P.O.S. - POZNAŃ - RAWICZ - 16 CZERWCA 2001".
9. Dwa groby więźniów politycznych: Jana Nowaka (zm. 1952) i Nieznanego na cmentarzu rzymskokatolickim w Rawiczu połączone zostały poprzeczną belką z wysokim krzyżem i jakże symbolicznym napisem: WiN (skrót: Wolność i Niezawisłość).
10. Tablica na murze kościoła farnego p.w. Chrystusa Króla i Zwiastowania NMP, umieszczona w tym miejscu staraniem Polskiego Związku b. Więźniów Politycznych w Rawiczu, w roku 1947 (9 lutego), o treści: „BOHATEROM - WIĘŹNIOM POLITYCZNYM POMORDOWANYM ZA WIARĘ, OJCZYZNĘ I NIEPODLEGŁOŚĆ W HITLEROWSKICH WIĘZIENIACH I OBOZACH KONCENTRACYJNYCH".
11. Obelisk w centrum kwatery wojskowej cmentarza rzymskokatolickiego w Rawiczu dedykowany: ŻOŁNIERZOM, POWSTAŃCOM I WIĘŹNIOM POLITYCZNYM, a ustawiony w tym miejscu krótko po II wojnie światowej (pierwotny obelisk postawiono w latach 30 - tych XX wieku).
12. Tablica znajdująca się w pobliżu rawickiego Pomnika Żołnierza, o treści: „1939 - 1956 ZMARŁYM - PAMIĘĆ, ŻYJĄCYM - POJEDNANIE, 1998. SYBIRACY - KOŁO RAWICZ". Ta tablica została odsłonięta i poświęcona w niedzielę, 31 maja 1998 r., w trakcie uroczystości upamiętniających deportacje Polaków na Syberię. Odsłaniali ją: J. Zelek - burmistrz Rawicza, R. Szendryk - prezes Zarz. Woj. Związku Sybiraków z Góry i J. Chamioła - prezes rawickiego koła tego Związku. Tablicę poświęcił ks. kan. K. Wylegała.
13. Również w pobliżu Pomnika Żołnierza znajduje się niewielka tablica pamiątkowa z napisem: „HARCERKOM I HARCERZOM POLEGŁYM ZA OJCZYZNĘ - CZUWAJ ! - 1998 ZHP HUFIEC RAWICZ". Ta tablica ma upamiętniać harcerzy Szarych Szeregów, którzy zginęli lub zostali zamordowani w czasie II wojny światowej oraz w latach reżimu stalinowskiego. Odsłonięta została w sobotę, 26 września 1998 r., w 59 rocznicę powstania Szarych Szeregów. Inicjatorem jej powstania i umieszczenia w tym miejscu był dh J. Bonikowski, a zaprojektował ją i wykonał - Z. Łukowiak.
Janusz M. Hamielec